Γενικά

Η επιλόχειος ψύχωση είναι μια σπάνια κατάσταση, η οποία εμφανίζεται σε μόνο 1 στις 500 γεννήσεις, συνήθως 1 με 2 εβδομάδες μετά τη γέννα. Αποτελεί ένα ψυχιατρικά επείγον περιστατικό που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης, καθώς μπορεί να ξεκινήσει αργά και να επιδεινωθεί με το πέρασμα των ημερών ή εβδομάδων ή μπορεί να εμφανιστεί οξέως με δραματική μορφή. 

Η επιλόχεια ψύχωση είναι μια κατάσταση όπου η μητέρα νιώθει ότι βρίσκεται μέσα σε όνειρο και οι σκέψεις και τα συναισθήματά της είναι μπερδεμένα. Μπορεί να πιστεύει πως ό,τι συμβαίνει γύρω της είναι με κάποιον ιδιαίτερο τρόπο συνδεδεμένο με αυτήν.

Μπορεί να ακούει φωνές να της μιλάν για αυτήν και το μωρό της, και να πιστεύει ότι το μωρό της είναι παράξενο, ότι νεράιδες το αντικατέστησαν με το πραγματικό της μωρό, ή ότι είναι ο διάβολος, ή ακόμα και ένας νέος Μεσσίας. Μπορεί να νιώθει ότι την επηρεάζουν άλλοι, οι οποίοι μπορεί να θέλουν το καλό της ή το κακό της. Αυτό το μείγμα μπερδεμένων σκέψεων και παράξενων ιδεών μπορεί να δυσκολεύουν τους άλλους ανθρώπους να καταλάβουν τι λέει.

Μπορεί να παραμελεί το μωρό της, ή να κάνει περίεργα πράγματα με αυτό, ή ακόμα μπορεί να είναι υπερπροστατευτική, να το προστατεύει από ανθρώπους οι οποίοι πιστεύει ότι θέλουν να του κάνουν κακό. 

Ορισμός

Το σύνδρομο εμφανίζεται μετά τον τοκετό και χαρακτηρίζεται από σοβαρή κατάθλιψη και παραληρητικές ιδέες. Τα περισσότερα ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της επιλόχειας ψύχωσης και των διαταραχών της διάθεσης. Τα περισσότερα επεισόδια συμβαίνουν κατά τον πρώτο τοκετό. 

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα τυπικά εμφανίζονται μέσα στις πρώτες 2 εβδομάδες μετά τον τοκετό. Τα αρχικά ενοχλήματα είναι η αϋπνία, η κινητική ανησυχία και η συναισθηματική αστάθεια, που εξελίσσονται σε σύγχυση, παραλογισμό, παραληρητικές ιδέες και ιδεοληπτικές ανησυχίες αναφορικά με το νεογνό. Είναι χαρακτηριστικές οι σκέψεις ότι η ίδια η μητέρα δεν θέλει να προκαλέσει κακό στο νεογνό ή τον εαυτό της. 

Συνήθως κυριαρχούν συμπτώματα μανίας, όπως ευερεθιστότητα, υπερκινητικότητα, ψυχοκινητική διέγερση, εύκολη διάσπαση της προσοχής, διαταραχή του ΰπνου, έντονο άγχος και ευφορία ή ευμετάβλητο συναίσθημα. Συχνές είναι οι οπτικές ή ακουστικές ψευδαισθήσεις, οι παραισθήσεις και οι παραληρητικές ιδέες, οι οποίες αφορούν συνήθως το νεογέννητο. Σε κάποιες περιπτώσεις κυριαρχούν καταθλιπτικά συμπτώματα όπως υποθυμία, αισθήματα ενοχής και αναξιότητας καθώς και αυτοκτονικός ιδεασμός.

Η εικόνα των επιλόχειας ψύχωσης μοιάζει συχνά με αυτή των Διαταραχών της Διάθεσης, δηλαδή της Διπολικής Διαταραχής ή της Μείζονος Κατάθλιψης, στις οποίες επικάθονται ψυχωτικά στοιχεία. Λόγω της σύγχυσης, των ψευδαισθήσεων και των παραληρητικών ιδεών υπάρχει αυξημένος κίνδυνος τραυματισμού του παιδιού, ακούσιος ή εκούσιος, που μπορεί να φτάσει σπανίως ως και την παιδοκτονία.

Όσον αφορά τα ποσοστά αυτοκτονίας των ψυχωτικών λεχωίδων, αυτά δεν είναι αυξημένα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό που πάσχει από ψυχωτικές διαταραχές.

Αιτιολογία

Η επιλόχεια ψύχωση πιθανότατα οφείλεται στις τεράστιες ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν προς το τέλος της εγκυμοσύνης και στη γέννα. Θεωρείται ότι υπάρχει συσχετισμός καταστάσεων που μπορούν να προκαλέσουν επιλόχεια ψύχωση. Πρόκειται για ένα ζήτημα ορμονικών αλλαγών, συναισθηματικής ευαλωτότητας της ίδιας της μητέρας (συμπεριλαμβανομένων κληρονομικών παραγόντων), έλλειψης ύπνου και άλλων καταστάσεων που προκαλούν ένταση. 

Ο κίνδυνος εμφάνισης αυτής της ασθένειας είναι μεγαλύτερος καθώς η γυναίκα πλησιάζει προς τη γέννα, ειδικά κατά τις πρώτες ημέρες αφού γεννήσει. Ορισμένες γυναίκες φαίνεται ότι γεννιούνται με την τάση για να παρουσιάσουν επιλόχεια ψύχωση, ενώ άλλες μπορεί να είναι ευάλωτες λόγω προγενέστερων εμπειριών στη ζωή τους.

Πρόκειται για ψυχωτικό επεισόδιο που πιθανότατα εκλύεται από το συνδυασμό ψυχοκοινωνικών στρεσσογόνων γεγονότων και ορμονοεξαρτώμενων αλλαγών που ακολουθούν τη γέννηση ενός παιδιού. Επιβάλλεται όμως να αποκλειστούν αρχικά όλοι οι οργανικοί παράγοντες που προκαλούν ένα ψυχωτικό επεισόδιο: φάρμακα, λοιμώξεις, τοξιναιμία, αυτοάνοσες παθήσεις, ενδοκρινικές και ηλεκτρολυτικές διαταραχές.

Θεραπεία

ΠΡΟΣΟΧΗ: ο κίνδυνος βρεφοκτονίας παραμένει υψηλός ακόμα και όταν βρίσκονται στο σπίτι πρόσωπα που σχετίζονται με τη φροντίδα του νεογνού. Η προσεκτική εποπτεία της σχέσης μητέρας-νεογνού μπορεί να προσφέρει σημαντικά στοιχεία αναφορικά με συναισθήματα εχθρότητας ή αγάπης.  

Στις περιπτώσεις χωρίς θεραπεία υπάρχει υψηλός κίνδυνος βρεφοκτονίας, αυτοκτονίας ή και τα δύο. Η χορήγηση κατάλληλης θεραπείας σχετίζεται με καλή έως άριστη πρόγνωση. Φαρμακευτική αγωγή μπορεί να χορηγηθεί για τα κύρια συμπτώματα, όπως αντικαταθλιπτικά, παράγοντες κατά του άγχους για την διέγερση και την αϋπνία, λίθιο για τη μανιακή συμπεριφορά, αντιψυχωτικά για τις παραληρητικές ιδέες. 

Ψυχοθεραπεία τόσο ατομική όσο και του ζεύγους κρίνεται απαραίτητη για τη διαχείριση ενδοψυχικών ή/και διαπροσωπικών συγκρούσεων, ενώ προφυλακτικά μέτρα στο σπίτι μπορεί να είναι απαραίτητα σε συννενόηση με τον θεράποντα ψυχίατρο.