Γενικά

Το σύμπτωμα του πόνου είναι ίσως το συχνότερο ενόχλημα στην ιατρική πρακτική. 

Ο χρόνιος πόνος αποτελεί από μόνος του μια πάθηση και ο ασθενής πρέπει να ενημερώνεται για την ψυχολογική διάσταση του πόνου, το ενόχλημα του να γίνεται σεβαστό και να αντιμετωπίζεται ως απόλυτα πραγματικό. Ο κλινικός γιατρός πρέπει πάντα να έχει κατά νου τον ψυχογενή πόνο, όταν αντιμετωπίζει σύνδρομα πόνου χωρίς βιολογικό υπόστρωμα, ή αδυναμία ύφεσης και καταστολής του πόνου ακόμα και αν υπάρχει βιολογική αιτία.

"Υπάρχουν οργανικές παθήσεις με ψυχικές εκδηλώσεις και ψυχικές παθήσεις με σωματικές εκδηλώσεις"

Ορισμός

Ο πόνος είναι ένα σύμπλοκο σύμπτωμα, που απαρτίζεται από μια αίσθηση υποκείμενης δυνητικής νόσου και μια συνοδό συγκινησιακή κατάσταση που αποτελεί μια δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία. Ο οξύς πόνος είναι μια αντανακλαστική βιολογική αντίδραση στη βλάβη, ενώ ο χρόνιος πόνος είναι αυτός που διαρκεί για τουλάχιστον 6 μήνες. 

Ο χρόνιος ψυχογενής πόνος είναι αντιμετωπίσιμος, αρκεί να αναγνωρισθεί έγκαιρα και να αντιμετωπισθεί με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή ή/και ψυχοθεραπεία.

Ταξινόμηση

Γενικά ο πόνος μπορεί να είναι σωματικός ή νευροπαθητικός.

Ο σωματικός πόνος εντοπίζεται συνήθως σε συγκεκριμένη περιοχή, υπάρχει ένα ερέθισμα (πχ. χτύπημα, κόψιμο κλπ), είναι παρόμοιος με άλλους πόνους που έχει βιώσει ο ασθενής και ανακουφίζεται με αντιφλεγμονώδη ή αναλγητικά. 

Ο νευροπαθητικός πόνος συχνά είναι μη σαφώς εντοπισμένος, απουσιάζει ένα εμφανές ερέθισμα (δεν υπάρχει δηλαδή σαφές και εμφανές αίτιο πόνου), μπορεί να είναι ασυνήθιστος και δεν μοιάζει με άλλο σωματικό πόνο, και μπορεί μόνο εν μέρει να ανακουφιστεί με αναλγητικά. 

Ο πόνος ταξινομείται στις παρακάτω κατηγορίες, σύμφωνα με την παθοφυσιολογία του:

1. Αλγαισθητικός (προκαλείται από ενεργοποίηση των ευαίσθητων ινών στον πόνο, πχ. οστική μετάσταση, εντερική απόφραξη, οσφυαλγία)

• Σωματικός
• Σπλαγχνικός

2. Νευροπαθητικός (προκαλείται από διακοπή των προσαγωγών οδών του πόνου, δηλαδή αυτών που μεταφέρουν το ερέθισμα προς το κεντρικό νευρικό σύστημα, πχ. καυσαλγία, μεθερπητικός πόνος)

• περιφερικός
• κεντρικός
• σπλαγχνικός

3. Ψυχογενής (δεν περιλαμβάνονται οι διαταραχές προσποίησης, πχ άτυπος πόνος του προσωπικού νεύρου, χαμηλή οσφυαλγία, χρόνιος πονοκέφαλος)

• διαταραχή σωματοποίησης
• ψυχογενές άλγος
• υποχονδρίαση

Σωματόμορφη Διαταραχή Πόνου

Στη σωματόμορφη διαταραχή πόνου, το προεξάρχον γνώρισμα είναι μία ενασχόληση με "έντονο και συνεχή πόνο" για τουλάχιστον 6 μήνες, η οποία όμως δεν έχει μια επαρκή ιατρική αιτιολόγηση. Ο πόνος συχνά δεν ανταποκρίνεται στην ανατομική κατανομή του νευρικού συστήματος, όμως μπορεί μερικές φορές να μιμείται πολύ καλά την κατανομή του πόνου μιας γνωστής νόσου.  

Οι  ασθενείς  αυτής  της  κατηγορίας  δεν συνιστούν  μια ομοιόμορφη ή εσωτερικά συνεκτική ομάδα αλλά  αντίθετα, είναι μία συλλογή από ετερογείς υποομάδες πόνου,  όπως  οσφυαλγία, κεφαλαλγία, άτυπα άλγη του προσώπου και χρόνια πυελικά άλγη. Ο πόνος του ασθενούς μπορεί να είναι μετατραυματικός, νευροπαθολογικός, νευρολογικός, ιατρογενής ή μυοσκελετικός. Μερικοί ασθενείς είναι δυνατόν να έχουν άλλες μείζονες ψυχιατρικές διαταραχές, ενώ άλλοι μπορεί να μην έχουν καμία.

Η σωματόμορφη διαταραχή πόνου διαγιγνώσκεται δύο φορές συχνότερα στις γυναίκες απ' ό,τι στους άνδρες. Η ηλικία αιχμής της έναρξης είναι η τέταρτη και πέμπτη δεκαετία, καθώς η ανοχή του πόνου εξασθενίζει με την ηλικία. 

Η μείζων κατάθλιψη είναι παρούσα σε ένα ποσοστό 25-50% ενώ η δυσθυμία ή καταθλιπτικά συμπτώματα αναφέρονται στο 60-100% των ασθενών αυτών. 

Τελευταία ερευνητικά δεδομένα αναφέρουν πως ο χρόνιος πόνος είναι σχεδόν πάντα μία παραλλαγή της καταθλιπτικής διαταραχής, είναι δηλ. μια συγκαλυμμένη ή σωματοποιημένη μορφή της κατάθλιψης. Τα κυριότερα καταθλιπτικά συμπτώματα σε τέτοιους ασθενείς είναι η έκπτωση της ενεργητικότητας, η ανηδονία, η μειωμένη libido, η αϋπνία και η ευερεθιστότητα.